برای افزایش اشتها چه باید کرد؟

 

فردی که دچار کمبود یا فقدان اشتهاست، خیلی کمتر از حالت معمول غذا می خورد. کمی ِ اشتها معمولاً به دلیل هضم کم مواد غذایی است. با جویدن طولانی غذا و نوشیدن مایعات سرد این حالت بدتر می شود. گاهی اوقات هم به دلیل عوامل روحی است.

عمل هضم به دلیل نفخ و گاز معده، کاهش حس چشایی و تنفس بد کاهش می یابد که معمولاً باعث کمبود انرژی مورد نیاز بدن می شود.

کاهش اشتها باعث کاهش وزن می شود. پس یکی از راه های افزایش وزن درافراد لاغر ، افزایش اشتهای آنهاست.

کاهش اشتها می تواند به دلیل عوامل زیر باشد :

- اشکال در بلع مواد غذایی

- استفراغ و تهوع

- تغییر یا کاهش حس چشایی

- احساس سیری

- رشد تومور

- افسردگی 

- درد

در بیشتر موارد، کاهش اشتها مشکل ثانویه است یعنی اختلال در سلامتی بدن، باعث کاهش اشتها می شود.

برای افزایش اشتها چه کاری باید انجام داد؟

- سعی کنید هرروز 3 وعده غذایی کامل و 3 میان وعده داشته باشید.

- بین وعده های اصلی غذایی، چیزی نخورید.

- برای افزایش هضم غذا و اشتها، می توانید یک وعده را مصرف نکنید تا برای خوردن وعده بعدی، اشتهای بیشتری داشته باشید.

- سعی کنید وعده های غذایی خود را در اوقات معینی مصرف کنید؛ یعنی برنامه غذایی مشخص و سر ساعت داشته باشید. مثلاً صبحانه را در ساعت 7 صبح ، ناهار در ساعت 12 و شام در ساعت 7 شب. همچنین اگر اشتهای شما برای صرف وعده اصلی کاهش نمی یابد ، می توانید دو میان وعده ، یکی در ساعت 10 صبح و یکی در ساعت 4 بعد از ظهر و نیز قبل از خواب میل کنید.

- تا جایی که می توانید، غذا بخورید. با اشتهای زیاد غذا بخورید، زیرا تفکر شما در هضم و جذب غذا بسیار مؤثر است.

- به غذا به عنوان بخشی از درمان بیماری خود نگاه کنید؛ یعنی نگوئید میل ندارم. فکر کنید دارو مصرف می کنید.

- حتماً صبحانه بخورید.

- غذاهای خوشمزه را با فاصله زمانی کم و هر بار به مقدار کم مصرف کنید.

- غذاهای پر کالری مصرف کنید که به راحتی خورده می شوند؛ مثل انواع دسر، ژله ، بستنی ، ماست و شیر پرچرب، شیرموز و شیرکاکائو .

- غذا را سرد یا با دمای معمولی بخورید تا طعم و بوی آن را کاهش دهد.

- کاری کنید اوقات صرف غذا دلپذیر و خوشایند باشد.

- در منزل همراه با اعضای خانواده و در خارج از منزل با دوستان خود غذا بخورید.

- بعد از تمام شدن غذا، آب و سایر نوشیدنی ها را بنوشید، زیرا نوشیدن مایعات در موقع صرف غذا باعث می شود خیلی زود احساس سیری کنید.

- قبل از صرف غذا، یک ساعت ورزش کنید ، ولی سنگین نباشد.

کارهایی را که نباید انجام دهید :

- خودتان را مجبور به خوردن نکنید.

- کاری نکنید که این کم اشتهایی، روابط شما را با سایر خانواده اتان تحت تاثیر قرار دهد. 

 

اشتها آورها :

اگر هنوز هم دچار بی اشتهایی بودید، می توانید از مواد زیر برای افزایش اشتها استفاده کنید :

- مقداری زنجبیل تازه را ریز ریز کنید. مقداری آب لیمو ترش و نمک به آن اضافه کنید و آن را بجوید.

- مقدار هل و دارچین و برگ بوی خشک را له کنید و به مقدار مساوی با هم مخلوط کنید. یک قاشق مرباخوری از این مخلوط را بخورید.

- پودر فلفل سیاه، پودر زنجبیل خشک و شکر را با عسل مخلوط کنید و به صورت گلوله در آورید. برای مدتی این مخلوط را در دهان نگه دارید که بی اشتهایی شما را تسکین خواهد داد.

- انار بخورید که می توانید نمک و فلفل سیاه هم به آن اضافه کنید.

- مقداری نمک و پودر زیره سبز را روی آناناس بریزید و آن را بخورید.

با پزشکتان مشورت کنید :

اگر بعد از یک هفته، با وجود انجام روش های بالا، اشتهای شما افزایش نیافت، به پزشک مراجعه کنید زیرا کاهش اشتها می تواند علامت یک بیماری جدی تر باشد.

اگر هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید، به پزشک خود اطلاع دهید:

- تهوع

- نخوردن غذا به مدت یک روز یا بیشتر

- کاهش وزن به میزان  5/2  کیلو گرم یا بیشتر

- احساس درد موقع غذا خوردن

- ادرار نکردن به مدت یک روز کامل

-  مدفوع نکردن به مدت دو روز یا بیشتر

- ادرار با فاصله زمانی غیر متناوب، همراه با بو یا سوزش یا خیلی زرد رنگ.

- داشتن حالت تهوع بیش از 24 ساعت

نیره ولدخانی – کارشناس تغذیه

برای افزایش وزن چه نکاتی لازم است؟

چگونه می توان افزایش وزن پیدا کرد؟ افراد بسیاری هستند که در نمودار وزن، دارای یک وزن متعادل می باشند، اما احساس سلامتی ندارند.  

 

کاهش وزن زیاد، به همان اندازه افزایش وزن بیش از حد، می تواند مشکلاتی را در بدن به وجود آورد. اگر کاهش وزن شما بیش از حد است، در معرض کمبود مواد مغذی می باشید و این خود دلیلی است برای ابتلا به کم خونی ، پوکی استخوان ، بیماری های پوستی، ضعف عضلانی، پریشانی، اضطراب، تنبلی و بالاخره خستگی بیش از حد. 

بعضی مواقع ممکن است وزن شما بر اساس جداول استاندارد، مناسب باشد، ولی شما احساس رضایت و آرامش نکنید. برای مثال ممکن است وزن شما 80 کیلوگرم باشد و شما در این وزن کلسترول و فشار خون بالایی داشته باشید. حال اگر 8 کیلوگرم کاهش وزن پیدا کنید و این مشکلات همه از بین بروند، پس می توان گفت که وزن ایده آل برای شما 72 کیلوگرم می باشد، در صورتی که بر اساس جدول، وزن ایده آل شما 63- 67 کیلوگرم است.

از طرف دیگر اگر شما به کاهش وزن خود ادامه دهید(یعنی کمتر از 72 کیلو) و وزن شما به 63 کیلوگرم برسد و در این وزن کم خونی و خستگی بیش از حد داشته باشید، می توان فهمید که این وزن برای شما مناسب نیست، هر چند که جدول این وزن را برای شما مناسب دانسته است.

BMI یا شاخص توده بدنی به چه کار می آید؟

BMI یا شاخص توده بدنی، بر اساس وزن و قد محاسبه می شود. BMI مقدار چربی بدن را اندازه گیری می کند. از طرف دیگر BMI  یک روش آسان و بدون هزینه برای تعیین وزن ایده آل می باشد.

برای کودکان و نوجوانان، این روش اندازه گیری بر اساس سن و جنس محاسبه می گردد.

آیا تا به حال با خود فکر کرده اید که چرا BMI برای دخترها و پسرها متفات است یا چرا جنس در اندازه گیری  BMI آنقدر اهمیت دارد؟

در پاسخ باید گفت: زیرا محل تجمع چربی و مقدار چربی در بدن دختران و پسران با هم فرق دارد.

اما چرا BMI برای کودکان و نوجوانان برحسب سن و جنس محاسبه می گردد؟ به دو علت:

1- مقدار چربی بدن با افزایش سن تغییر می کند.

2- مقدار چربی بدن در دختران و پسران متفاوت می باشد.

منابع غذایی پروتئین، چربی و کربوهیدرات

همانطور که می دانید، رژیم غذایی مناسب آن است که تنوع و تعادل را در خود جا داده باشد. به همین منظور منابع پروتئین، چربی و کربوهیدرات را بیان می کنیم:

منابع خوب پروتئین شامل: گوشت قرمز، ماهی، مرغ، آجیل، دانه ها و بنشن هاست.

چربی سالم شامل امگا 3 و امگا 6 می باشد. چربی برای سلامت مو، پوست و عملکرد عصبی بسیار مهم می باشد.

امگا 3 در ماهی، روغن کانولا و گردو وجود دارد. امگا 6 در روغن های گیاهی مانند، روغن سویا، آفتاب گردان و روغن ذرت یافت می شود.

روغن زیتون نیز به عنوان یک روغن سالم که برای سلامت قلب لازم است، مفید می باشد.

کربوهیدرات برای تأمین انرژی بسیار مهم می باشد. کربوهیدرات، سوخت واقعی برای بدن می باشد. شمایی که می خواهید افزایش وزن بیابید، باید بدانید که منبع سوخت بدنتان به مقدار کافی هست یا نه.

کربوهیدرات در غذاهایی چون: میوه جات، سبزیجات و تمامی غلات یافت می شود.

نکات قابل توجه برای افزایش وزن:

به جای آنکه 3 وعده بزرگ غذایی در روز مصرف کنید، بهتر است برای افزایش وزن 6- 5 وعده غذایی سالم و متعادل میل کنید.

افزایش مصرف تنقلات و غذاهای چرب، یک راه خوب برای افزایش وزن نمی باشد. تنقلات محتوی مقدار زیادی چربی های اشباع شده می باشند. اگر شما می خواهید افزایش وزن پیدا کنید و کالری بیشتری را وارد بدن خود کنید، بهتر است از غذاهایی که مفید برای بدن شما می باشند، استفاده کنید.  

پودرهای پروتئینی و نوشیدنی هایی که به عنوان مکمل تغذیه ای می باشند را می توانید بین هر وعده غذا و یا در حین غذاخوردن، مصرف کنید.

بهتر است آجیل و دانه ها را فراموش نکنید و روزانه حداقل یک مشت از آنها را میل کنید. آنها هم دارای چربی امگا 3 و هم دارای فیبر می باشند.

مصرف کردن مولتی ویتامین و مکمل ها برای افرادی که خواهان افزایش وزن می باشند، جزو اساسی می باشد.

افرادی که خواهان افزایش عضله هستند، می توانند با ورزش و رژیم غذایی مناسب و مصرف مکمل های پروتئینی، عضله خود را بزرگ کنند.

ورزش کردن، نقش مهمی در افزایش وزن دارد. وزنه برداری، به بزرگ شدن عضلات کمک می کند.  

توصیه های لازم برای افزایش وزن

1- ابتدا باید بدانید چقدر کالری نیاز دارید تا به وزن دلخواه خود برسید.

2- تنوع(یعنی از گروه های غذایی مختلف استفاده کنید) و تعادل(به مقدار کافی از هر گروه غذایی استفاده کنید) را در برنامه غذایی خود رعایت کنید.

3- در صبحانه خود نان سبوس دار و کره بادام زمینی را وارد کنید.

4- از کره بادام زمینی استفاده کنید. می توانید از بستنی ها و یا غذاهای صبحانه آماده دارای بادام زمینی استفاده کنید و یا بادام زمینی را با میوه و سبزیجات میل کنید.

5- بعد از صبحانه و بعد از ظهر خوراک مختصری را فراهم آورید. توجه کنید که این خوراک نباید از تنقلات باشد. شما می توانید آجیل یا میوه خشک را به عنوان خوراک مختصر میل کنید.

6- با افزودن سیب زمینی سرخ شده، استیک ماهی و مرغ سرخ شده، رژیم سالم خود را به رژیم ناسالم تبدیل نکنید. بلکه با مصرف سیب زمینی، ماهی و مرغ پخته شده(آب پز یا بخارپز یا کبابی)، مواد مغذی سالم را به بدن خود وارد کنید.

7- از کره برای پخت سبزیجات استفاده کنید. از مایونز به عنوان سس در ساندویچ استفاده کنید. سس سالاد را برای مزه دار کردن سالاد به کار برید.

8- از تخم مرغ برای درست کردن سوپ، سس و نان استفاده کنید. تخم مرغ پخته را به سالاد اضافه کنید. 

9- می توانید با افزودن خامه و پنیر پیتزا به ماهی و مرغ مزه بدهید.

10- پنیر پیتزا را به گوشت، سبزیجات، ماکارونی، سالاد، پوره سیب زمینی و املت بیافزایید.  

11- پنیر خامه ای را به روی نان و بیسکویت بمالید. پنیر خامه ای را با سس مخلوط کنید. همچنین می توانید از پنیر خامه ای به همراه میوه و سبزیجات، یک غذای مقوی و سرشار از انرژی درست کنید.

12- پنیر، بادام زمینی، بادام، پسته، سس های سالاد و میوه های خشک را در برنامه غذایی خود قرار دهید.

13- شیرخشک را در سوپ و سس برای تأمین کالری و پروتئین بیافزایید. شیرخشک را می توانید به شیر، پودینگ، پوره سیب زمینی، املت و حتی گوشت اضافه کنید.

14- حتماً در یک وعده غذایی از سبزیجات سبز رنگ، ذرت و مواد نشاسته ای استفاده کنید.

15- در هر وعده غذایی،2 یا 3 لیوان آب بنوشید. این کار باعث می شود که عمل جذب به راحتی صورت گیرد.

16- تا جایی که می توانید، بنوشید. زیرا نوشیدن باعث می شود که جای خالی بیشتری برای وارد شدن غذاهای پُرکالری داشته باشید.

17- برای افزایش کالری، شیر و آب میوه بنوشید. از نوشابه ها دوری کنید، زیرا آنها فقط دارای کالری می باشند و هیچ ارزش تغذیه ای ندارند.

18- شکلات سیاه بخورید. شکلات سیاه دارای آنتی اکسیدان می باشد.

19- در آخر بازهم ورزش را از یاد نبرید.

رژیم افزایش وزن این نیست که هرچه می خواهیم بخوریم، بلکه باید همیشه تنوع و تعادل را، چه در رژیم افزایش وزن و چه در رژیم کاهش وزن، رعایت کنیم.

مریم سجادپور- کارشناس تغذیه

خیلی لاغرم، چه کنم؟

کاهش رشد بدنی به دو صورت است:

1- کاهش مقدار قد نسبت به سن که به علت کمبود پتاسیم، سدیم، منیزیوم، روی، فسفر، پروتئین، اکسیژن، آب و انرژی است.

2- کاهش مقدار وزن به قد که به علت کمبود انرژی، کاهش عضلات و چربی بدن است.

اضافه کردن وزن برای فردی که کمبود وزن دارد بسیار مشکل است. بدن فرد دارای کمبود وزن ممکن است:

* دارای سوخت و ساز بیشتری باشد.

* دارای سلول های چربی کمتری باشد.

* و یا کمبود وزن، اصلا ربطی به تغذیه فرد نداشته باشد.

به طور کلی، رژیمی خوب است که متعادل و متنوع باشد و انرژی لازم برای بدن را تامین کند.

اگر انرژی در بدن زیاد باشد، بدن این انرژی اضافی را در سلول های چربی ذخیره می کند تا در مواقع ضروری شکسته و آزاد شود. این شکستن انرژی، همان متابولیسم است.

افزایش فعالیت بدنی، سرعت متابولیسم را زیاد می کند و بدن به منبع سوخت که همان غذاست، نیاز پیدا می کند.

برعکس، کاهش فعالیت با کاهش متابولیسم همراه است و باعث می شود که انرژی در سلول های چربی ذخیره شود و فرد افزایش وزن پیدا کند.

از آنجایی که استرس در برخی افراد موجب کاهش وزن و در برخی دیگر موجب افزایش وزن می شود، باید ورزش را نیز جزو برنامه خود قرار دهید تا از استرس رهایی یابید و وزن تان نیز متعادل گردد.

شمایی که قصد افزایش وزن دارید، 3 وعده غذای اصلی را به همراه 3 تا 4 میان وعده باید مصرف کنید.

میان وعده می تواند شامل میوه، آبمیوه، نان و پنیر، سبزی و گردو باشد.

توجه کنید که اگر میزان افزایش وزن شما در هفته 450 تا 900 گرم باشد، بسیار خوب است.

کالری چیست؟

انرژی ذخیره شده در غذاها را با واحد کالری محاسبه می کنند. کالری مقداری انرژی است که دمای 1گرم آب را 1 درجه سانتیگراد بالا ببرد.

غذاهای مختلف، کالری های مختلفی دارند، به همین خاطر کالری یک عدد شکلات با کالری یک عدد برگ کاهو برابر نیست.

متخصص یا کارشناس تغذیه برای دادن رژیم لاغری یا چاقی به یک فرد، باید جنس، سن، قد و وزن فرد را بداند تا بتواند کالری مورد نیاز او را محاسبه کند.

توجه کنید که رژیم های بسیار کم کالری نه تنها برای کاهش وزن مناسب نیستند، بلکه مضر نیز هستند.

کودکان و نوجوانان نباید از رژیم های کاهش وزن استفاده کنند، زیرا آن ها در دوران رشد هستند و با دریافت کم کالری، ممکن است دچار کوتاهی قد شوند.

در زیر مقدار کالری چند نمونه از غذاها آورده شده است:

1 قاشق چایخوری شکر: 16 کالری و 4 گرم کربوهیدرات.

10عدد بادام زمینی: 45 کالری، 5 گرم چربی و 8 گرم پروتئین.

1عدد سیب متوسط: 60 کالری و 15 گرم کربوهیدرات.

بیشتر میوه ها: 50 تا 100 کالری و 12 تا 21گرم کربوهیدرات.

آب، کالری ندارد، اما آب سرد برای جذب شدن، کالری زیادی می سوزانند، پس افرادی که می خواهند وزن شان را افزایش دهند، باید آب سرد را کمتر مصرف کنند و به جای آن از آب ولرم استفاده کنند.

کاهش وزن غیرعمدی چیست؟

اگر شخص بدون اجرای رژیم لاغری یا انجام ورزش های سنگین، کاهش وزن پیدا کند، به آن "کاهش وزن غیرعمدی" می گویند.

دلایل مختلفی برای کاهش وزن غیرعمدی وجود دارد، از قبیل:

* بیماری ایدز

* سرطان

* افسردگی

* اسهال در مدت زمان طولانی

* مصرف برخی داروها: مانند داروهای تیروئید

* اختلال در غذاخوردن: مانند آنورکسیا (بی اشتهایی عصبی) و بولیمیا (پُرخوری عصبی)

* پرکاری غده تیروئید

* عفونت

* کمبود اشتها

* سوء تغذیه

* زخم در دهان و یا نداشتن دندان

* سیگار کشیدن

اگر شما دارای کاهش وزن غیرعمدی هستید، قبل از رفتن به نزد پزشک یا متخصص تغذیه به سوالات زیر پاسخ دهید:

از چه زمانی متوجه کمبود وزن خود شدید؟

آیا کاهش وزن شما ناگهانی رخ داد؟

چند کیلو وزن کم کرده اید؟

آیا کم غذا می خورید؟

آیا از غذاهای مختلف استفاده می کنید؟

آیا زیاد ورزش می کنید؟

آیا بیمار شده اید؟

آیا مشکل دندانی یا دهانی دارید؟

آیا زیاد استرس دارید؟ زیاد عصبانی می شوید؟

آیا استفراغ می کنید؟

آیا احساس ضعف می کنید؟

آیا به طور غیر طبیعی گرسنه هستید، لرزش و تپش قلب دارید و زیاد عرق می کنید؟

آیا دید شما تغییر کرده است؟

سرمایی یا گرمایی می باشید؟

یبوست و یا اسهال دارید؟

آیا خیلی زیاد تشنه می شوید؟

آیا بیش از حد ادرار می کنید؟

ریزش مو دارید؟

چه داروهایی را مصرف می کنید؟

افسردگی شدید دارید؟

"سلامتی فرد در وزن متعادل اوست، نه در چاقی یا لاغری."

مریم سجادپور – کارشناس تغذیه